به نقل از «ایران آنلاین»

تغییرات در کابینه عربستان به‌معنی تعدیل سیاست سعودی‌ها مقابل ایران است؟

تاریخ انتشار: ۸ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۱۵۳۰۶۲

ممکن است وزیر خارجه جدید عربستان مشی میانه‌روتری در قبال ایران داشته باشد /برداشت‌های اولیه می‌گوید تغییرات اخیر به معنای کاهش موقعیت بن‌سلمان است / ممکن است سیاست سعودی درباره تهران، صنعا و دمشق تعدیل شود / روس‌ها فرصت‌طلبانه از بن‌سلمان حمایت کردند/ باید صبر کرد / برکناری الجبیر یعنی تضعیف جریان تندروی عربستان

قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین بخش خاورمیانه وزارت خارجه درباره اینکه آیا تغییرات کابینه عربستان، سیاست این کشور نسبت به ایران را تغییر می دهد یا خیر، می گوید: باید صبر کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این بخش شاید سخت ترین بخش و مسئله در سیاست خارجی عربستان سعودی باشد. باید مواضع وزیر خارجه جدید را بررسی کرد هرچند به نظر نمی رسد او به اندازه الجبیر فردی سیاسی باشد و نباید درباره مواضع او عجله کرد ولی ممکن است نسبت به الجبیر که به شدت ضد ایران بود، وزیر خارجه جدید مشی میانه روتری را در پیش بگیرد.

تضعیف جریان تندرو در عربستان

محبعلی در گفت و گو با «انتخاب»، درباره تغییرات صورت گرفته در دولت عربستان، برکناری عادل الجبیر و جانشینی ابراهیم العساف به جای او، گفت: البته هنوز باید کمی تامل کرد اما آنچه می توان گفت این است که به نظر می رسد موقعیت جریان تندروتر حاضر در دولت که آقای الجبیر نیز در آن دسته بود، تا اندازه ای تضعیف شده است و وزیر خارجه جدید که نماینده عربستان در بانک جهاانی هم بوده، نسبت به عادل الجبیر کمتر گرایش سیاسی تندرو دارد ولی باید صبر کرد تا ببینیم که تغییرات چگونه است.

کاهش قدرت بن سلمان

او درباره اینکه آیا تغییرات صورت گرفته نشانه این است که جایگاه بن سلمان متزلزل شده، گفت: متزلزل نه، اما برداشت های اولیه این است که موقعیت بن سلمان نسبت به گذشته کاهش یافته. باید ببینیم که بقیه تغییرات چگونه است و نفرات جدید چه گرایش هایی دارند اما به نظر می رسد یک نوع تعدیل در ساختار تصمیم گیری عربستان شکل گرفته که آن تعدیل قدرت بن سلمان را کاهش داده است.

احتمال تعدیل مشی عربستان درباره یمن، ایران و سوریه 

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا این تغییرات باعث می شود که سیاست خارجی آنها هم تعدیل شود و آیا عربستان کشوری هست که در آن وزیر خارجه بتواند سیاست های مخصوص خود را پیاده کند؟ گفت: مشی عربستان دولتی است که در آن پادشاه و ولیعهد تصمیم گیرنده اصلی هستند اما انتخاب آن فرد حاکی از آن است که آنها به چه سمتی گرایش دارند. همان طور که اشاره کردم وزیر خارجه جدید که در بخش اقتصادی فعالیت می کرده و نسبت به عادل الجبیر کمتر سیاسی بوده، ممکن است مشی میانه روتری را در قضایای منطقه به خصوص یمن، ایران و سوریه داشته باشد.

محبعلی درباره ارتباط سفر عمر البشیر به سوریه با تغییرات سیاسی عربستان نیز اظهار داشت: از مدتی قبل اتحادیه عرب تصمیم گرفته که روابط با سوریه را بهبود بخشیده و این کشور را به اتحادیه برگردانند. عمر البشیر هم پیام این اتحادیه رسانده و طبیعتا با عربستان نیز هماهنگی صورت گرفته، بازگشایی سفارت امارات در دمشق هم حاکی از آن است که کشورهای متحد عربستان هم در سیاست هایشان تغییراتی می دهند که نشانه آشکارش پذیرش آتش بس در یمن است هم بازسازی روابط با سوریه و هم اینکه برای اولین بار اجازه دادند یک پرواز سوری برای نشست اتحادیه عرب به تونس برود.

ایران، سخت ترین مسئله در سیاست خارجی عربستان سعودی است؛ شاید وزیر خارجه جدید مشی میانه روتری در پیش بگیرد

او درباره اینکه آیا این تغییرات سیاست عربستان نسبت به ایران را هم تغییر می دهد یا خیر، گفت: باید صبر کرد. این بخش شاید سخت ترین بخش و مسئله در سیاست خارجی عربستان سعودی باشد. باید مواضع وزیر خارجه جدید را بررسی کرد هرچند به نظر نمی رسد او به اندازه الجبیر فردی سیاسی باشد و نباید درباره مواضع او عجله کرد ولی ممکن است نسبت به الجبیر که به شدت ضد ایران بود، وزیر خارجه جدید مشی میانه روتری را در پیش بگیرد.

برخلاف سال های 2015 و 2016، طرف های خارجی از تحولات مثبت در عربستان مایوس شده اند
مجبعلی درباره کاهش ظهور و بروز عادل الجبیر در صحنه سیاست خارجی عربستان در ماه های اخیر نیز گفت: بعد از تحولات ماه های اخیر مانند قضیه خاشقجی و شکست در یمن، سیاست هایی که آنها دنبال می کردند و الجبیر بیانگر آنها بود، تضعیف شد و خود بن سلمان نیز به نسبت سابق تحرک خود را از دست دا. تحرکات عربستان در سیاست های خارجی و منطقه عموما با مشکل مواجه شده. در قطر توفیقی پیدا نکردند، بلکه قطر موقعیت خودش را تقویت کرده؛ در یمن هم مهمین طور. بعد از قضیه خاشقجی هم که با مناسباتشان با ترکیه و حتی آمریکا دیگر مانند سابق نیست و در میان اروپایی ها هم که موقعیتشان را از دست دادند.

او افزود: بنابراین برخلاف سال های 2015 و 2016 که از تحرک زیادی برخوردار بودند و انتظارات زیادی هم در داخل عربستان ایجاد کردند، الان دیگر به نظر می رسد طرف های خارجی از اینکه در عربستان تحولات مثبتی صورت بگیرد، مایوس شدند.

روس ها فرصت طلبانه از تضعیف روابط عربستان با آمریکا استفاده می کنند

محبعلی درباره اعلام حمایت روسیه از بن سلملن و هشدار این کشور به آمریکا درخصوص تغییرات در هرم قدرت عربستان گفت: این هم نشانه دیگری است که احتملا تلاش آمریکایی ها این بوده که تغییراتی در ساختار قدرت عربستان صورت بگیرد. اختلافاتی که هم در خانواده آل سعود وجود دارد مزید بر علت است. به هر حال بعد از قتل خاشقجی روابط عربستان و آمریکا به نسبت سابق نیست و به نظر می رسد که آنها علاقه مند هستند که تعدیلاتی در ساختار قدرت عربستان انجام شود و یکی از سناریوهای مختلفی که مطرح بوده این است که دوباره یکی از برادران پادشاه به ولیعهدی انتخاب شود و یا از فرزندان عبدالله یا نایف کسی مجددا به ولیعهدی برگردد. اینها نشان می دهد که تغییراتی زیرپوستی در حکومت عربستان در جریان است. روس ها هم فرصت طلبان سعی می کنند از این فضا استفاده کنند و با نزدیک شدن به عربستان در شرایطی که این کشور تضعیف شده، امتیازاتی از آنها بگیرند و حالا که روابط عربستان با آمریکا کمی سرد شده، خودشان را جایگزین آمریکایی ها کنند.

گشایش دفتر حافظ منافع به معنای بازگشت روابط ایران و سعودی نیست

محبعلی درباره خبر مربوط به گشایش حافظ منافع ایران در جده نیز اظهار داشت: بحث گشایش حافظ منافع به این معنا نیست که روابط برمی گردد. این بحث از مدت ها قبل بوده و چون روابط دو کشور قطع شده، در چنین شرایطی قاعده این است که کشور ثالثی حفاظت از منافع آنها را در پایتخت های مقابل به عهده بگیرند که این موضوع به تاخیر صورت گرفته بود اما باز هم اینکه حافظ منافع رسما آغاز به کار کند، به تاخیر افتاده بود که ظاهرا این مسئله باز هم مطرح شده. در مورد حج هم بعد از حج امسال، عربستانی ها علاقه مند بودند که حج عمره دوباره برقرار شود و شاید طرف ایرانی چندان علاقه مند نبوده.

عربستان به برقراری حج عمره علاقه مند است نه ایران / می خواهند چهره خود را بین مردم ایران بهبود ببخشند

او افزود: عربستانی ها می خواهند مسئله حج را از مسائل سیاسی جدا کنند. استراتژی و راهبردی دارند که به آن ارتباط خارج از دولت می گویند، یعنی ارتباط مردم با مردم را برقرار کرده و افکار عموی سازی کنند و چهره خود را در داخل ایران بهبود ببخشند در حالی که رابطه خودشان را با دولت همچنان تیره و تار نگه دارند.

محبعلی ادامه داد: ارتباط مردمی یا خارج از دولت سیاستی است که غربی ها در شرایطی که روابطشان با یک دولت خوب نیست استفاده می کنند. عربستان هم تلاش می کند از این سیاست استفاده کند تا چهره خود را در بین مردم ایران بهبود ببخشد.

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۱۵۳۰۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا در انتظار چراغ سبز اسرائیل!

به گفته مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایالات متحده در حال نهایی کردن جزئیات یک توافق مهم برای تقویت تجارت و دفاع دوجانبه هستند، اما اگر عربستان و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکنند، توافقی حاصل نخواهد شد.

به گزارش جماران، سی ان ان در تحلیلی در این باره می‌نویسد:

یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دهه‌ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آن‌ها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک می‌کند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدت‌هاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام می‌تواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.

مولفه اول شامل بسته‌ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمی‌روند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعه‌ای جامع از تفاهمات» توصیف می‌کنند که شامل تضمین‌های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هسته‌ای غیرنظامی این کشور می‌شود.

انتظار می‌رود این توافق عادی‌سازی از توافق‌نامه ابراهیم، مجموعه‌ای از معاهده‌هایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.

محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال ۲۰۲۱، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر می‌سازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتی‌متر از دست بدهد».

از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانه‌ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به گفتگو‌ها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت که بلینکن در ۱۰ اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.

تحلیلگران می‌گویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی را کشته، ممکن است پارامتر‌های توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گسترده‌تر خواهد بود.

نتانیاهو بار‌ها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال می‌کند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب می‌زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.

تحلیلگران می‌گویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره می‌گوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد می‌کند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.

اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به ۶۷ رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیاز‌های امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

کارشناسان می‌گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر ۲۰۲۳ با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان می‌کند که ممکن است از طرف‌های دیگر برای پیوستن دعوت شود.

با این حال، هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.

برخی کارشناسان معتقدند که این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسل‌ها تثبیت می‌کند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می‌کند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.

به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.

یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشور‌ها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هسته‌ای است که می‌تواند برای تولید سلاح‌های هسته‌ای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند. در صورت تحقق چنین مسئله‌ای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه‌های هسته‌ای خود وارد می‌کند.

روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنی‌سازی و بازفرآوری مواد هسته‌ای خودداری می‌کند. او در بخش‌هایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هسته‌ای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته‌ای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.

پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف می‌کند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمی‌دهد.

زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.